Pomnik Historii to jedna z czterech form ochrony zabytków wymienionych w ustawie o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z 2003 r. Terminem tym określa się zabytek nieruchomy o szczególnym znaczeniu dla kultury naszego kraju. Rangę Pomnika Historii podkreśla fakt, że jest on ustanawiany przez Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej specjalnym rozporządzeniem na wniosek Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Kopalnie krzemienia pasiastego z epoki neolitu w Krzemionkach zostały uznane za Pomnik Historii zarządzeniem Prezydenta RP Lecha Wałęsy z 8 września 1994 roku (Monitor Polski z dn. 16. września 1994).
Kopalnie krzemienia pasiastego w Krzemionkach są pierwszym Pomnikiem Historii w województwie świętokrzyskim. O ustanowieniu tego miejsca Pomnikiem Historii zadecydowało kilka faktów:
- Stan zachowania – „Krzemionki” są największym i najlepiej zachowanym obiektem na świecie, związanym z pradziejowym górnictwem. Kopalnie wyróżniają się wielkością i walorami poznawczymi spośród innych tego typu obiektów na świecie, przede wszystkim ze względu na zakres i charakter badań archeologicznych oraz nowatorskie rozwiązania konserwatorskie. „Krzemionki” znacznie przewyższają kopalnie, takie jak: Grimes Graves (Anglia), Grand Pressigny (Francja), Ryckhold-St. Geertruid (Holandia), Spiennes (Belgia).
Kompleks kopalń krzemienia „Krzemionki” odkryty został w 1922 r. Ponieważ teren kopalni porastał las, doskonale zachowała się do naszych czasów pierwotna rzeźba nakopalniana. Utworzenie rezerwatu uchroniło obiekt przed dewastacją, a systematycznie prowadzone badania archeologiczne pozwoliły na wzbogacenie naszej wiedzy o technice górniczej i gospodarce w pradziejach. Opracowania naukowe prac prowadzonych w „Krzemionkach” są inspracją i wskazaniem konkretnych metod badawczych dla archeologów w całej Europie. - Unikatowość w skali światowej -„Krzemionki” stanowią unikatowy kompleks, obrazujący wiedzę i możliwości techniczne ludzi żyjących w epoce kamienia. Dzięki prowadzonym w „Krzemionkach” badaniom archeologicznym możemy odtworzyć dawne techniki wydobywcze, organizację robót górniczych oraz skomplikowany systemy gospodarki cennym surowcem, jakim był krzemień pasiasty.
- Największy zasięg – eksploatowane w „Krzemionkach” w 1. 3000-1800 p.n.e. złoża krzemienia miały dla ówczesnych, zamieszkujących Europę Środkową ludzi, ogromne znaczenie. Świadczą o tym znaleziska siekier, wykonanych z krzemienia pasiastego z „Krzemionek”, które docierały i są znajdowane na terenie obecnych Czech, Słowacji, Ukrainy, Litwy i Niemiec (a więc w promieniu ok. 600 km od złóż).
- Atrakcyjności turystyczna i dydaktyczna – „Krzemionki” są obiektem turystycznym, największym na świecie, który ukazuje sposoby eksploatacji złóż krzemienia, pełniąc tym samym ogromną rolę edukacyjną.
Pomniki Historii ustanawiane są od 1994 r. Do dziś to najwyższe wyróżnienie nadano 114 zabytkom. Z każdym rokiem, lista najcenniejszych obiektów sukcesywnie powiększa się.